Mag ik blijven wonen na de dood van mijn partner?

17 mei 2025

Mag ik in mijn huis of appartement blijven wonen na de dood van mijn partner? Het antwoord is ja. Of Ja, indien. Of ja, misschien. Maar het kan ook neen zijn. Of u getrouwd bent of wettelijk of feitelijk samenwoont, speelt een grote rol.

Het is maar een papiertje, zeggen mensen die ongehuwd samenwonen over anderen die wel gehuwd zijn. Maar het al dan niet hebben van ‘dat papiertje’ kan grote gevolgen hebben op het moment dat een van de partners overlijdt.

Feitelijk of wettelijk samenwonen hebben enkele voordelen op gehuwden. Komt hun relatie in troebel water, dan is die makkelijker te ontbinden. De partners zijn elkaar ook geen bijstand verschuldigd, wat bij gehuwden ‘in goede en kwade dagen’ wel het geval is.

Maar de gevolgen zijn veel groter dan dat. Vooral als een van beide partners sterft, is dat het geval.

Papiertje met grote gevolgen

Gehuwde partners zijn reservataire erfgenamen van elkaar. Als een van hen overlijdt, laat hij de langstlevende sowieso een minimale erfenis na. Ze omvat onder meer het levenslange vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad. Met andere woorden: de langstlevende heeft de garantie dat hij levenslang de woning en de inhoud ervan mag blijven gebruiken. Een testament kan hieraan niets veranderen. De kinderen kunnen dat recht evenmin ontzeggen.

Ook wettelijk samenwonenden erven het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad, maar dit kan door de erflater worden beperkt via een testament. De erflater die een eigen woning bezit, kan er dus voor zorgen dat zijn partner het huis moet verlaten bij zijn overlijden.

Feitelijk samenwonenden erven dan weer niet van mekaar, tenzij er een testament wordt opgemaakt en de partner hierin wordt opgenomen.

Nog dit: bij gehuwden en wettelijk samenwonenden kan de ene partner nooit de woning verkopen, schenken of er een hypotheek op nemen zonder het akkoord van de andere partner, zelfs als is die zijn persoonlijke eigendom.

Wie is eigenaar van de woning?

Vooral bij samenwonenden is het dus van belang te weten wie eigenaar van de woning is. Hij kan zijn of haar partner immers het woonrecht na zijn dood ontzeggen. Dat is zo als hij of zij volledig eigenaar van de woning is.

Partners kunnen de woning ook gezamenlijk kopen. Dat hoeft zelfs niet in een 50%/50%-verhouding te zijn. 80%-20% is bijvoorbeeld ook mogelijk als de ene partner een grote inbreng doet en de andere een kleine. Is er geen verdeling opgenomen in de aankoopakte, dan wordt de aankoop geacht te zijn gebeurd volgens de 50%-50%-verdeling.

Als beide partners ongeveer even oud zijn, kan het interessant zijn om in de koopakte een beding van aanwas of tontine op te nemen. Dat is een clausule waarbij het deel van de ene partner na zijn of haar overlijden automatisch toekomt aan de andere partner. Op dat deel wordt een registratiebelasting geheven zoals bij een aankoop, maar geen erfbelasting.

Tip: Bent u ook op zoek naar een goede woonlening? Dan kunt u hier zien welke voorstellen lezers van Spaargids recentelijk kregen van hun bank.

Bouwen op grond van één partner

In ons land bestaat het recht van natrekking. Dat betekent dat de eigenaar van de grond in principe ook eigenaar is van wat op die grond wordt gebouwd. Maar hieraan kan een mouw worden gepast. Bij partners die volgens het klassieke wettelijk stelsel gehuwd zijn, kan de grondeigenaar zijn grond in de gemeenschap inbrengen zodat die tot de huwelijksgemeenschap behoort en de woning die erop wordt geplaatst ook een gemeenschappelijk goed wordt.

Een ander mogelijkheid – die ook geldt voor samenwonenden - is om een deel van de grond te verkopen of schenken aan de partner. Of u kan werken met een recht van opstal, waarbij de eigendom van de grond komt los te staan van de eigendom van de woning.

Wil de grondeigenaar dit niet, dan kan worden gedacht aan een schulderkenning, waarbij de grondeigenaar erkent dat zijn of haar partner mee investeert in de woning.

Investeren in de woning van uw partner

Investeert u als gehuwde gemeenschappelijk geld in een woning van uw partner, dan zal daar bij de beëindiging van de relatie een afrekening van worden gemaakt. Investeert u eigen geld in de woning van uw partner, dan moet u dit bij een echtbreuk gaan terugvorderen. Daarbij zal u wel moeten aantonen dat het geld dat u hebt geïnvesteerd de normale kosten van een samenleving overschreden hebben. Dit laatste geldt ook voor samenwonenden.

Ook in deze gevallen is het goed te werken met een schulderkenning.

Plant u een verbouwing? Dan kunt u hier zien welke voorstellen lezers van Spaargids recentelijk kregen van hun bank.